Ruimte voor mens en groen

Vlaanderen snakt naar ruimte. Decennia gebrekkig ruimtelijk beleid heeft in ons dichtbevolkte Vlaanderen zijn sporen nagelaten: ruimtelijke verrommeling en versnippering, verlies van open ruimte, een hoge kost voor nutsvoorzieningen, een vaak mank openbaar vervoer,... Ook nu nog gaat aan sneltempo open ruimte verloren. De bebouwingsgraad in Boutersem bedraagt intussen 19,3% van de totale oppervlakte en het ruimtebeslag (huisvesting, industriële en commerciële doeleinden, transportinfrastructuur, recreatieve doeleinden, serres, parken en
tuinen,...) is intussen gestegen tot 24% (bron gemeentemonitor). Tijd om het tij te keren en om te kiezen voor levendige en aantrekkelijke kernen met voorzieningen op wandel- en fietsafstand, en een open ruimte waar natuur, zachte recreatie en landbouw elk hun plaats krijgen.

1. 💚🌍🤝 De vijftienminutenbuurt als recept voor nabijheid

We zorgen dat zoveel mogelijk dagelijkse voorzieningen op fiets- of wandelafstand te vinden. Dat is de kern van de idee van de vijftienminutenbuurt. Een idee dat gelanceerd werd in Parijs, maar ondertussen in binnen- en buitenland heel wat belangstelling en navolging kent.

• De vijftienminutenbuurt is een keuze voor leefkwaliteit: dagelijkse voorzieningen op maximaal 15 minuten fiets- of wandelafstand, maar ook een aangename omgeving op maat van bewoners, fietsers en voetgangers. Projecten als leefbuurten tonen hoe het kan.
• We maken de vijftienminutenbuurt inclusief. Belangrijke aandachtspunten zijn voorzieningen op maat van iedereen: eenvoudige buurtwinkels met betaalbare basisproducten, betaalbaar wonen, toegankelijk openbaar vervoer en lokale werkgelegenheid.
• De vijftienminutenbuurt is ook een verhaal op maat van Boutersem. Een dorpspunt of buurtpunt is een fysieke plek in het dorp waar we bepaalde voorzieningen bundelen. Het kan bijvoorbeeld een herbestemd gebouw zijn waar ruimte is voor sociale ondernemingen, coworkingspaces, informele ontmoetingen, een bib of openbare computerruimtes. Een dorpspunt is vlot bereikbaar te voet, met de fiets en met het openbaar vervoer. Een dorpspunt biedt een plaats dicht bij huis waar iedereen welkom is en waar ruimte is voor spontane ontmoeting. In dorpen of wijken waar je elkaar niet langer kan ontmoeten bij de bakker of slager of aan de bushalte, brengen buurtpunten kansen op sociaal contact, op goederen of diensten dicht bij huis. Ook mobiele infrastructuur, zoals bijvoorbeeld een mobiel speelplein of dienstencentrum, kan een antwoord bieden op de nood aan voorzieningen.

2. 💚🌍 We beschermen de open ruimte en maken lokaal werk van de bouwshift

Het ruimtebeslag blijft toenemen. Volgens het betonrapport wordt dagelijks 79m² in Boutersem verhard. De Vlaamse regering aarzelt, tijd om dus als lokaal bestuur werk te maken van de bouwshift.

• We beschermen de resterende open ruimte, met prioriteit voor kwetsbare gebieden. We zetten een stop op de ontwikkeling van slechtgelegen 'harde bestemmingen' (zoals woongebieden, woonreservegebieden en KMO-zones,...), overstromingsgevoelige gronden,... Actieve herbestemming van 'harde bestemmingen' naar zachte bestemmingen geeft daarbij de beste garanties voor de toekomst.
• Ondertussen stijgt het ruimtebeslag ook razendsnel in zachte bestemmingen zoals landbouwgebieden, onder andere door zonevreemde functiewijzigingen van boerderijen. Als lokale overheid voeren we een scherp beleid om de verdere verrommeling van het platteland tegen te gaan.
• Waar mogelijk maken we gebruik van kansen om het bestaande landschap te herstellen, bijvoorbeeld door zonevreemde koterijen die het landschap ontsieren aan te kopen en te slopen.
• Door de ondertekening van het lokaal energie- en klimaatpact hebben we er ons als gemeente toe verbonden om tegen 2030 een lokaal sloopbeleidsplan uitgewerkt te hebben. In een sloopbeleidsplan onderzoeken lokale besturen of het energetisch zinvoller en technisch haalbaarder is om gebouwen te slopen en opnieuw op te bouwen in plaats van ze te renoveren. Het sloopbeleidsplan kan het slopen en heropbouwen van oudere woningen met een slechte energieprestatie en beperkt comfort stimuleren door slooppremies toe te kennen.

3. 💚🌍 Kwalitatieve kernversterking

Behoud van open ruimte gaat hand in hand met het kiezen voor levendige, aangename dorpskernen.

• Kernversterking en blind verdichten zijn geen synoniemen. Kernversterking betekent net dat we van onze dorpskernen een aantrekkelijke leefomgeving maken. En dus naast verdichten ook af en toe 'ontdichten', ruimte voorzien voor (speel)groen, water en aantrekkelijke publieke ruimte in het centrum. Af en toe wat hoger bouwen kan op bepaalde plaatsen maar overal dezelfde karakterloze appartementen inplanten is geen antwoord. Daarom vertrekken we van de bestaande kwaliteiten van Boutersem (het DNA) om met respect voor het verleden de toekomst vorm te geven.
• We concentreren verdichting enkel op goed gelegen locaties. Verdichting heeft geen zin op plaatsen die slecht met het openbaar vervoer bereikbaar zijn.
• Een levendige mix van functies waar het kan: wonen, werken, winkelen, ontspannen,... Dat zorgt voor levendige buurten waar zowel overdag als 's avonds en in het weekend iets te beleven valt. Enkel activiteiten die zware overlast meebrengen (zwaar vervuilende of lawaaierige industrie, grootschalige logistiek over de weg,...) horen niet in onze dorpskernen thuis.
• Om ruimte te sparen, moeten we het ruimtelijk rendement verhogen, bijvoorbeeld door in KMO's-zones zuinig ruimtegebruik aan te moedigen (bouwen in de hoogte in plaats van in de breedte, waarbij kantoren in een tweede bouwlaag worden ondergebracht,...).
• We bestrijden actief leegstand en slechte woonkwaliteit door de heffing op leegstand en ongeschikt of onbewoonbaar verklaarde woningen of gebouwen. (zie ook het hoofdstuk 'Wonen')
• Leegstaande of onderbenutte beeldbepalende gebouwen geven we een nieuwe functie.
• Door gunstig gelegen voormalige 'industriële sites' duurzaam te ontwikkelen, kunnen we vermijden om nieuwe open ruimte te moeten aansnijden. Vaak zijn dergelijke sites gelegen op aantrekkelijke locaties in of nabij kernen. We zorgen indien nodig voor een grondige sanering en houden bij de toekomstige bestemming rekening met eventuele historische vervuiling. Bv. de voormalige Transmet-site in het centrum van Boutersem in het project 'Door en door Boutersem'.
• Het kan jaren duren voor een leegstaande site een nieuwe invulling krijgt. We maken daarom ook ruimte voor een tijdelijke invulling en we geven hierbij kansen aan burgerinitiatieven. Tijdelijke invulling kan daarbij een experimenteerruimte vormen waarvan de lessen gebruikt kunnen worden bij latere invulling van deze of andere sites.
• Ook de herbestemming van de kerken dragen bij aan een kwalitatieve versterking van onze dorpskernen.

4. 💚🌍🤝 Kwaliteitsvolle, toegankelijke en inclusieve publieke ruimte

• Vernieuwende, ambitieuze architectuur kan een meerwaarde betekenen voor een gemeente als Boutersem. Maar kwalitatieve publieke en semi-publieke ruimte zit - soms letterlijk - ook in kleine hoekjes: een gevelbankje, een geveltuintje, wat schaduw in de zomer, wat beschutting in de winter,...
• We kiezen met Groen voor inclusiviteit en integrale toegankelijkheid. We houden rekening met de noden van senioren, kinderen, mensen met een handicap, ouders met een kinderwagen,...
• We vermijden afgesloten wijken die voor het publiek geheel ontoegankelijk gemaakt worden.

5. 💚🌍 Het landschap als erfgoed

• Landschappen, zowel cultuur- als natuurlandschappen, maken deel uit van ons Boutersemse erfgoed. Het landschap geeft een streek karakter en identiteit. Het biedt ademruimte voor mens en natuur, het biedt een bodem voor voedselproductie en zoveel meer.
• We ondersteunen de landbouwer als landschapsbouwer. Lees meer in het hoofdstuk 'Landbouw en voeding'

6. 💚🌍 Groene en blauwe aders voor aangename, klimaatbestendige steden en dorpen

Meer groen en meer blauw (water dat de ruimte krijgt) maakt de omgeving aangenamer, komt de gezondheid ten goede en bevordert de biodiversiteit. Het biedt ook een antwoord op de klimaatverandering. Water en groen brengen verkoeling bij hittegolven ('stedelijk hitte-eiland) en zijn buffers bij zowel hevige regenval als bij droogte.

• We investeren in groene en blauwe netwerken en brengen groen en water binnen tot in de dorpskernen.
• We geven water weer ruimte, onder andere door oude rivier- en beekbeddingen weer bovengronds te brengen.
• We voeren een onthardingsbeleid met duidelijke doelstellingen. We geven als gemeente het goede voorbeeld door bestaande straten en pleinen te vergroenen met bomen of (speel)groen of te ontharden, door te kiezen voor tuinstraten en daar bij voorkeur een participatief project van te maken. Zie hoofdstuk 'Democratie en participatie'
• We stimuleren ook de ontharding op privédomeinen, zoals in voortuintjes. Dat kan niet enkel via stedenbouwkundige verordeningen, maar bijvoorbeeld ook door te werken met een onthardingspremie of infiltratiebonus. We stimuleren 'tegelwippen' en gevelgroen om water de kans te geven om vertraagd te infiltreren en bij te dragen aan de biodiversiteit.

7. 🤝 Een gedragen visie, een planmatige en toekomstbestendige aanpak

Goed ruimtelijk beleid vertrekt van een duidelijke visie, die in gezamenlijk overleg tot stand komt en toekomstbestendig is.

• We betrekken van bij het begin omwonenden, gebruikers, overheden en andere (ook toekomstige) belanghebbenden. Dat biedt kansen voor rijkere, gedragen plannen waarin rekening gehouden wordt met verschillende invalshoeken. We vertrekken daarbij altijd van een duidelijk kader en visie. Participatie versterken kan ook door ruimte te laten voor burgerinitiatieven of door in te spelen op burgerwetenschap (burgers die samen meetgegevens inzamelen voor de wetenschap).
• Instrumenten als de opmaak van een Beleidsplan Ruimte bieden voor ons als gemeentebestuur de kans om grondig na te denken over en keuzes te maken voor de toekomst van Boutersem.
• Planmatig werken staat niet gelijk aan rigiditeit, integendeel. Het betekent van in het begin toekomstgericht werken door rekening te houden met evoluties zoals de klimaatverandering, en door ruimte te laten voor aanpassingen in functie van veranderende noden en behoefte. Zo kan er op korte termijn nood zijn aan een school of andere kindgerichte infrastructuur, die op termijn flexibel omgebouwd kan worden tot voorzieningen voor senioren. We zetten in op flexibele gebouwen die hier gemakkelijk kunnen op inspelen,
• We gaan uit van de bestaande kwaliteiten en het potentieel van een gebied.
• We concentreren ons op de doelstellingen, niet op de details. We bouwen bijvoorbeeld de mogelijkheid in voor creatieve projecten die op een alternatieve manier de gestelde doelstellingen realiseren met hogere kwaliteit.
• We kunnen werken met instrumenten als de GECORO (de gemeentelijke commissie ruimtelijke ordening), een kwaliteitskamer (een groep experten op gebied van architectuur, stedenbouw, mobiliteit, milieu, groen, duurzaamheid en wonen, die de gemeente rechtstreeks en onafhankelijk adviseren over bepaalde bouwprojecten en ingrepen in de publieke ruimte) of een open oproep via de Bouwmeester om een onafhankelijke beoordeling met oog voor kwaliteit en ruimte voor creativiteit met elkaar te verzoenen.